Zakres niezbędnych danych z łańcucha wartości

Ślad węglowy to miara całkowitej ilości gazów cieplarnianych (GHG) wyemitowanych bezpośrednio lub pośrednio przez dany podmiot, produkt lub usługę w danym cyklu życia. W celu pełnego określenia emisji śladu węglowego organizacji, konieczne jest uwzględnienie wszystkich trzech zakresów emisji, z których to zakres 3 właśnie, ma za zadanie zobrazować pośrednie emisje GHG z łańcucha wartości. Ogólna definicja łańcucha wartości opisuje wszystkie aktywności, które dotyczą relacji pomiędzy organizacją raportującą, a podmiotami wyższego (np. dostawcy usług oraz produktów potrzebnych do prowadzenia działalności) oraz niższego (np. dystrybutorzy, klienci korzystający z produktów/usług będących produktami końcowymi) szczebla. 
 

Jak scharakteryzować łańcuch wartości?

Wchodząc w szczegóły łańcucha wartości śladu węglowego jest to cały cykl życia produktu lub usługi, począwszy od pozyskiwania surowców, ich przetworzenia, transportu, użytkowania, aż po utylizację lub recykling. W tym łańcuchu występują zarówno emisje bezpośrednie (zakres 1), jak i pośrednie, wynikające z działalności podmiotów w łańcuchu dostaw (zakres 2 i 3).

Które dane z łańcucha wartości (zakres 3) należy uwzględnić w obliczeniach?

Zakres 3 emisji GHG obejmuje 15 kategorii, takich jak:

1. Zakup towarów i usług
2. Dobra kapitałowe
3. Paliwa i energia (niewłączone w zakres 1 i 2)
4. Transport i dystrybucja (upstream)
5. Odpady z działalności operacyjnej
6. Podróże służbowe
7. Dojazdy pracowników do pracy
8. Aktywa dzierżawione (upstream)
9. Transport i dystrybucja (downstream)
10. Przetwarzanie sprzedanych produktów
11. Użytkowanie sprzedanych produktów
12. Utylizacja sprzedanych produktów
13. Aktywa dzierżawione (downstream)
14. Franczyzy
15. Inwestycje

Przy obliczaniu śladu węglowego należy dążyć do ujęcia jak najszerszego zakresu emisji z łańcucha wartości (wymienionych 15 kategorii), aby uzyskać kompletny obraz oddziaływania organizacji na środowisko. Im więcej kategorii zakresu 3 uda się uwzględnić, tym bardziej wiarygodny będzie wynik.

Czy dopuszczalne jest pomijanie kategorii zakresu 3 w obliczeniach emisji GHG?

Pomijanie kategorii zakresu 3 w obliczeniach emisji GHG jest dopuszczalne, ale tylko w wyjątkowych przypadkach. Zanim przystąpimy do pominięcia kategorii zakresu 3, pracę należy rozpocząć od wykonania analizy istotności (tzw. screening), której celem jest wskazanie tych kategorii o potencjalnie największym wpływie na ślad węglowy jednostki raportującej, kategorii od których powinniśmy rozpocząć wykonywanie obliczeń.

Standardy i wytyczne - GHG Protocol czy ISO 14064 - wymagają, aby organizacje raportujące ujawniały, które kategorie zakresu 3 uwzględniły (zalecane, aby odbyło się to na podstawie screeningu), a które zostały pominięte wraz z uzasadnieniem zaistniałego wykluczenia. 

Pominięcie kategorii zakresu 3 może być uzasadnione, jeśli:

• Emisje z danej kategorii są małe w porównaniu do całkowitego śladu węglowego organizacji (np. poniżej % całkowitych emisji).
• Brakuje wiarygodnych danych umożliwiających oszacowanie emisji z danej kategorii.
• Dana kategoria nie dotyczy profilu działalności organizacji.

Niemniej, pomimo wykluczeń, organizacje powinny dążyć do zwiększania ilości oraz poziomu szczegółowości zakresu uwzględnianych kategorii, aby uzyskać możliwie jak najdokładniejszy obraz śladu węglowego emitenta.

Czy można obliczyć ślad węglowy z wykorzystaniem danych finansowych?

Tak, istnieje możliwość oszacowania śladu węglowego na podstawie danych finansowych, jednak metoda ta ma ograniczenia i jest mniej dokładna niż podejście oparte na danych fizycznych.

Podejście oparte na danych finansowych polega na wykorzystaniu wskaźników emisyjności (np. kg CO2e/zł) dla różnych sektorów gospodarki. Wskaźniki te można pozyskać z baz danych lub oszacować na podstawie dostępnych informacji. Następnie emisje są obliczane przez przemnożenie wielkości wydatków w podziale na daną kategorie przez odpowiedni wskaźnik emisyjności.

Metoda opierająca się na danych finansowych jest szczególnie przydatna, w przypadku braku danych fizycznych, np. ilości zakupionych materiałów, kiedy wiemy, że dana kategoria - w wyniku przeprowadzonego screeningu - jest istotnym źródłem emisji. Wadą stosowania danych finansowych jest mniejsza dokładność uzyskanego wyniku emisji GHG, gdyż wskaźniki emisyjności są uśrednione dla danego sektora, nie odzwierciedlając specyfiki danej organizacji.

Jak szacować dane w poszczególnych kategoriach zakresu 3?

Szacowanie danych w kategoriach zakresu 3 może wymagać różnych podejść, w zależności od dostępności informacji:

1. Kategorie oparte na danych fizycznych (np. ilość zakupionych materiałów, paliwa, ilość wyprodukowanych odpadów):

• Pozyskanie danych bezpośrednio od dostawców lub z wewnętrznych rejestrów.
• Ekstrapolacja na podstawie danych częściowych lub modelowanie matematyczne.

2. Kategorie oparte na danych finansowych (np. wartość zakupów, koszty podróży służbowych):

• Pomnożenie wartości finansowej przez wskaźnik emisyjności dla danego sektora.
• Wykorzystanie wskaźników emisyjności na poziomie produktu/usługi, jeśli są dostępne.

3. Kategorie oparte na danych statystycznych (np. dojazdy pracowników):

• Przeprowadzenie ankiety wśród pracowników.
• Wykorzystanie danych branżowych lub regionalnych.

Kluczowe jest, aby stosować spójne i udokumentowane metody szacowania, a także dokonywać okresowej aktualizacji danych w miarę pozyskiwania nowych informacji.

Reasumując, całkowita analiza śladu węglowego organizacji, wg obowiązującej legislacji wymaga uwzględnienia emisji z całego łańcucha wartości, obejmującego wszystkie zakresy, skupiając się na najobszerniejszym z nich – zakresie 3. Choć dopuszczalne jest pomijanie niektórych kategorii zakresu 3, organizacje powinny dążyć do stopniowego zwiększania szczegółowości zakresu uwzględnianych emisji. Szacowanie danych w ramach zakresu 3 jest możliwe i może wymagać wykorzystania różnych podejść, które będą uzależnione od jakości dostępnych informacji. Rzetelne obliczenie śladu węglowego jest kluczowe dla zrozumienia pełnego oddziaływania organizacji na środowisko i podjęcia efektywnych działań na rzecz jego ograniczenia.

AUTORKA I EKSPERTKA BUREAU VERITAS: